معرفی
فون ماهیان ایران در آبهای داخلی در ایران در سه منطقه Fauna Region) ) بوم شناختی تقسیم شده اند. این منلطق عبارتند از: سارماتیان (Sarmatian) متا"ثر از فون بزرگ دریای خزر، در شمال کشور و مزوپوتامیان (Mesopotamian) متعلق به فون ماهیان بین النهرین، در جنوب غربی کشور و اورینتال (Oriental) شامل بخش وسیعی از آسیای جنوب شرقی، در شرق کشور قرار دارند. هر یک از این نواحی خود شامل مناطق کوچکتری نیز هستند (شکل شمار 1) . طبق این تقسیم بندی انتظار میرود نقل و انتقال ماهیان زنده بدون در نظر گرفتن مقررات بهداشتی و قرنطینه های لازم باعث آلودگیهای جدید باشد. انگلهایی که به فون یک منطقه اضافه میشوند ممکن است با توجه به شرایط آب وهوایی جدید شکل مقاومی پیدا کنند که مبارزه با آنها نیز مشکل گردد. گونههایی از ماهیان نیز در این قبیل فعالیتها میزبانهای جدیدی برای انگلهای تازه وارد خواهند شد که شاید آسیب پذیری آنها نسبت به میزبانهای اصلی یا قبلی بیشتر باشد. بنابراین بایستی قبل از هر نقل و انتقال ماهی چه در منابع طبیعی و چه گونه های پرورشی اطمینان از عدم انتقال عوامل بیماریزا از جمله انگلها پیدا نمود.
با رشد فعالیتهای تحقیقاتی در زمینه انگل شناسی در نقاط مختلف دنیا و از جمله ایران تاکنون تعداد بسیاری از شاخههای مختلف انگلها از موجودات گوناگون چه جانوران و چه گیاهان جدا و معرفی شدهاند. طبقهبندی انگلها و چرخه زندگی گروه زیادی از آنها در کتب متعددی به رشته تحریر درآمده است. محققین بعضی از کشورها سابقه طولانی در زمینه شناسایی و معرفی انگلهای منطقه خود دارا هستند و در دنیا به عنوان یک مرجع معتبر معروف می باشند. در ایران علم انگل شناسی از قدمت طولانی برخوردار نیست مخصوصا" انگل شناسی آبزیان که به دو یا سه دهه قبل برمیگردد.
بدست آوردن اطلاعاتی که در مراکز علمی و تحقیقاتی مختلف کشور در این زمینه وجود دارد، لازم و ضروری است تا از تکراری و یا موازی بودن کارهایی که طراحی و انجام میشود جلوگیری گردد. در راستای این هدف طی ده سال تحقیق و ارتباط با تعدادی از دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی تهران و سایر شهرستانها فهرستی از انگلهای مختلفی که از ماهیان حوضههای آبریز مختلف گزارش شده، جمع آوری و برای اولین بار به صورت یک مجموعه تنظیم شده است. آنچه مسلم است بدلیل عدم دسترسی به تمام تحقیقاتی که انجام شده و به صورت مکتوب گزارش نشده و یا در مراکزی بودهاند که ارتباط با آنها میسر نبود، این مجموعه کامل نیست و به یقین دارای نواقصی میباشد. این فهرست میتواند به عنوان گامی نخست فرض شود و از کلیه محققین دعوت میشود تا اطلاعات خود را برای دسترسی علاقهمندان تحقیق در این رشته ارسال نمایند.
انگل هایی که از ماهیان مختلف ایران گزارش شده اند در چهار نوع سند در کتابخانه ها موجود میباشند: گزارش نهایی طرحهای تحقیقاتی اجرا شده در مراکز تحقیقاتی و دانشگاهها، پایاننامه های دانشجویی، خلاصه مقالات منتشر شده از کنفرانسهای علمی و نهایتا" مقالات منتشر شده در مجلات علمی و پژوهشی داخلی و خارجی. در تنظیم بانک اطلاعات انگل های ماهیان ایران از هرچهار نوع منبع فوق استفاده شده است ولی به لحاظ اهمیت مقالات منتشر شده در مجلات، مبنای انتخاب منبع معرفی کننده انگلها، مقالات میباشند. بعضی از محققین محترم مقالات، اندام آلوده شده توسط انگل را نام نبردهاند. با وجود روشن بودن موضوع که انگل مربوطه چه اندامی را می تواند آلوده نماید، به لحاظ رعایت امانت، نگارندگان نام اندام آلوده را اضافه ننموده اند و در جدول جای آن خالیست.
بغیر از انگلهای ماهیان آبهای داخلی، انگل های ماهیان دریائی شامل ماهیان خلیج فارس و دریای عمان و سایر آبزیان در لیستهای جداگانه اضافه شده است.
جداول بر طبق اسامی خانواده ماهیان تنظیم شده و میتوان رده ها و شاخه های آلوده کننده هر ماهی که بترتیب حروف الفبا مرتب شده را ملاحظه نمود. در هر مورد آلودگی نام علمی و نام فارسی ماهی، نام علمی انگل، اندام آلوده، محل صید و شماره منبعی که در لیست منابع آمده قید شده است. اسامی علمی ماهیان در متن با نظر مشاور محترم ماهی شناس تنظیم شده و در نتیجه در برخی از موارد با اسم علمی ماهی که منابع اورده شده متفاوت میباشد.
محققین محترم از طریق پنج کلید واژه: نام انگل، شاخه انگل، منطقه صید یا استان، اندام آلوده کننده و میزبان به لیست مورد نظر رسیده و نهایتا با انتخاب انگل، شرح و مشخصات انگل را مشاهده نمایند.
|
شکل شماره 1: مناطق بوم شناختی ماهیان ایران، الف: سارماتیان، Sarmatian (رنگ سبز)، ب: مزوپوتامیان، Mesopotamian (رنگ آبی) و ج: اورینتال، Oriental (رنگ قهوه ای). ) Armentrout, 1981) در جلالی 1377). |